Có được hoàn trả tiền đặt cọc khi phát sinh tranh chấp thừa kế?
Trong thực tiễn mua bán nhà đất, không ít giao dịch đặt cọc được xác lập trong khi tài sản chưa được phân chia thừa kế rõ ràng. Chỉ đến khi phát sinh tranh chấp giữa các đồng thừa kế, bên mua mới nhận ra rủi ro pháp lý tiềm ẩn từ khoản tiền đã đặt cọc. Vấn đề đặt ra là liệu trong trường hợp này, bên mua có được hoàn trả tiền đặt cọc hay không và xử lý thế nào cho đúng quy định pháp luật. Bài viết phân tích chuyên sâu nội dung hoàn trả tiền đặt cọc do tranh chấp thừa kế, dựa trên các căn cứ pháp lý hiện hành và thực tiễn giải quyết tranh chấp.
1. Tranh chấp thừa kế ảnh hưởng thế nào đến giao dịch đặt cọc?
Tranh chấp thừa kế phát sinh khi những người có quyền thừa kế không thống nhất được việc xác lập quyền sở hữu, quyền sử dụng đối với di sản. Theo “Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015”, di sản thừa kế bao gồm tài sản do người chết để lại. Khi di sản là nhà đất chưa được phân chia hoặc đang có tranh chấp, thì quyền định đoạt đối với tài sản đó chưa được xác lập đầy đủ cho bất kỳ cá nhân nào. Do đó, việc giao kết hợp đồng mua bán trong tương lai gặp trở ngại lớn, kéo theo rủi ro cho hợp đồng đặt cọc đã ký trước đó.
2. Hợp đồng đặt cọc trong trường hợp phát sinh tranh chấp thừa kế có hiệu lực không?
Theo “Điều 328 Bộ luật Dân sự 2015”, đặt cọc là biện pháp bảo đảm để giao kết hoặc thực hiện hợp đồng. Tuy nhiên, nếu sau khi đặt cọc mới phát sinh tranh chấp thừa kế làm cho hợp đồng mua bán không thể giao kết hoặc thực hiện, thì mục đích của việc đặt cọc không đạt được. Trong nhiều trường hợp, hợp đồng đặt cọc có thể bị xem xét là vô hiệu do đối tượng không thể thực hiện được theo “Điều 408 Bộ luật Dân sự 2015”, đặc biệt khi bên nhận đặt cọc không có đầy đủ quyền định đoạt đối với di sản.
>>> Xem thêm: Kinh nghiệm sang tên nhà đất nhanh nhất bằngdịch vụ sang tên sổ đỏ trọn gói
3. Có được hoàn trả tiền đặt cọc do tranh chấp thừa kế không?
Việc hoàn trả tiền đặt cọc do tranh chấp thừa kế phụ thuộc vào nguyên nhân dẫn đến việc không thể ký kết hoặc thực hiện hợp đồng mua bán. Nếu tranh chấp thừa kế khiến bên bán không đủ điều kiện pháp lý để chuyển nhượng nhà đất, thì về nguyên tắc, bên mua có quyền yêu cầu hoàn trả lại tiền đặt cọc. Trường hợp hợp đồng đặt cọc bị tuyên vô hiệu, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”.
Bên nhận đặt cọc có nghĩa vụ cung cấp thông tin trung thực về tình trạng pháp lý của nhà đất, bao gồm việc tài sản là di sản thừa kế và đã được phân chia hay chưa. Nghĩa vụ này xuất phát từ nguyên tắc thiện chí, trung thực trong giao dịch dân sự theo “Điều 3 Bộ luật Dân sự 2015”. Nếu bên nhận đặt cọc biết rõ tài sản đang có nguy cơ phát sinh tranh chấp thừa kế nhưng vẫn nhận tiền đặt cọc, thì có thể phải hoàn trả tiền đặt cọc và bồi thường thiệt hại cho bên mua.
5. Trường hợp nào bên mua có thể mất tiền đặt cọc?
Không phải mọi trường hợp phát sinh tranh chấp thừa kế đều đương nhiên được hoàn trả tiền đặt cọc. Nếu bên mua biết rõ tình trạng pháp lý của nhà đất là di sản chưa phân chia, đã có nhiều người thừa kế nhưng vẫn chấp nhận đặt cọc và thỏa thuận rõ rủi ro, thì Tòa án có thể xem xét lỗi của bên mua khi giải quyết tranh chấp. Khi đó, việc xử lý tiền đặt cọc sẽ căn cứ vào thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng và mức độ lỗi của mỗi bên.
6. Vai trò của công chứng hợp đồng đặt cọc
Công chứng hợp đồng đặt cọc không làm phát sinh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng đối với di sản thừa kế. Theo “Luật Công chứng 2014”, công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu hợp đồng có nội dung vi phạm pháp luật hoặc đối tượng giao dịch không đủ điều kiện. Việc công chứng trong trường hợp tài sản đang có nguy cơ tranh chấp thừa kế chỉ có ý nghĩa xác nhận hình thức giao dịch, không loại trừ rủi ro pháp lý về sau.
Để hạn chế rủi ro, bên mua cần kiểm tra kỹ tình trạng pháp lý của nhà đất trước khi đặt cọc, đặc biệt là vấn đề thừa kế. Việc yêu cầu tất cả đồng thừa kế cùng tham gia ký kết hợp đồng hoặc có văn bản thỏa thuận phân chia di sản hợp pháp là điều kiện quan trọng. Ngoài ra, hợp đồng đặt cọc cần quy định rõ hậu quả pháp lý và phương án hoàn trả tiền đặt cọc do tranh chấp thừa kế nếu giao dịch không thể tiếp tục.
Kết luận
Việc phát sinh tranh chấp thừa kế có thể làm đảo lộn toàn bộ giao dịch mua bán nhà đất đã đặt cọc trước đó. Trong nhiều trường hợp, bên mua có cơ sở pháp lý để yêu cầu hoàn trả tiền đặt cọc do tranh chấp thừa kế, đặc biệt khi bên bán không đủ quyền định đoạt đối với di sản. Tuy nhiên, mỗi vụ việc cần được xem xét trên cơ sở thỏa thuận cụ thể và mức độ lỗi của các bên, nhằm bảo đảm công bằng và đúng quy định pháp luật.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
