Giao dịch không thể thực hiện: Có được công chứng?
Trong hoạt động công chứng, không phải mọi hợp đồng được lập ra đều có thể được chứng nhận nếu nội dung giao dịch không có khả năng thực hiện trên thực tế. Nhiều trường hợp, các bên thỏa thuận những quyền và nghĩa vụ vượt quá khả năng pháp lý hoặc điều kiện thực tế của đối tượng giao dịch, dẫn đến rủi ro vô hiệu và tranh chấp kéo dài. Khi xuất hiện dấu hiệu giao dịch không thể thực hiện công chứng, công chứng viên có nghĩa vụ từ chối công chứng để bảo đảm an toàn pháp lý. Bài viết phân tích cơ sở pháp luật và các trường hợp điển hình dẫn đến việc từ chối công chứng khi giao dịch không thể thực hiện được trên thực tế.
>>> Xem thêm: Ký hợp đồng vay vốn cần gấp, nên liên hệvăn phòng công chứng nào để được ưu tiên?
1. Khả năng thực hiện giao dịch – điều kiện bắt buộc của hiệu lực hợp đồng
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội và chủ thể có khả năng thực hiện quyền, nghĩa vụ đã thỏa thuận.
Một giao dịch được xem là hợp pháp không chỉ dựa trên hình thức và ý chí, mà còn phải có khả năng thực hiện trên thực tế. Nếu ngay tại thời điểm giao kết đã không thể thực hiện, giao dịch đó tiềm ẩn nguy cơ vô hiệu.
2. Thế nào là giao dịch không thể thực hiện được trên thực tế?
Giao dịch không thể thực hiện công chứng được hiểu là trường hợp:
Đối tượng giao dịch không tồn tại hoặc không thể chuyển giao;
Quyền định đoạt của chủ thể không thể phát sinh;
Điều kiện thực hiện nghĩa vụ là bất khả thi;
Việc thực hiện giao dịch bị cấm hoặc không được pháp luật cho phép trong thực tế.
Tình trạng này mang tính khách quan, không phụ thuộc hoàn toàn vào ý chí của các bên.
3. Các dạng giao dịch không thể thực hiện thường gặp trong thực tiễn công chứng
3.1. Giao dịch đối với tài sản không đủ điều kiện pháp lý
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được yêu cầu công chứng trong khi thửa đất chưa được cấp Giấy chứng nhận và không thuộc trường hợp được phép giao dịch”.
Trong trường hợp này, giao dịch không thể thực hiện vì đối tượng chưa đủ điều kiện pháp lý.
3.2. Giao dịch định đoạt tài sản không thuộc quyền của bên ký kết
Ví dụ minh họa: “Người yêu cầu công chứng ký hợp đồng bán nhà đất nhưng tài sản đang bị kê biên thi hành án hoặc đang thuộc quyền quản lý của người khác”.
Việc thực hiện hợp đồng là không khả thi do quyền định đoạt bị hạn chế.
4. Căn cứ pháp lý để công chứng viên từ chối công chứng
Theo “Điều 44 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên được quyền từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch có nội dung vi phạm pháp luật hoặc không đủ căn cứ xác định tính hợp pháp.
Bên cạnh đó, “Điều 7 Luật Công chứng 2024” yêu cầu công chứng viên phải bảo đảm tính hợp pháp, tính khả thi và an toàn pháp lý của hợp đồng, giao dịch.
Ngoài ra, “Điều 408 Bộ luật Dân sự 2015” quy định hợp đồng vô hiệu khi đối tượng không thể thực hiện được, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác phù hợp với pháp luật.
5. Phân biệt giao dịch không thể thực hiện và giao dịch khó thực hiện
Trong thực tiễn, cần phân biệt rõ:
Giao dịch không thể thực hiện: đối tượng hoặc nghĩa vụ không tồn tại hoặc bị pháp luật loại trừ;
Giao dịch khó thực hiện: vẫn có khả năng thực hiện nhưng gặp trở ngại về kinh tế, thời gian hoặc thủ tục.
Chỉ trường hợp thứ nhất mới là căn cứ trực tiếp để từ chối công chứng.
6. Hậu quả pháp lý nếu vẫn công chứng giao dịch không thể thực hiện
Nếu văn bản công chứng được lập trong khi giao dịch không thể thực hiện công chứng, các hệ quả pháp lý có thể phát sinh:
Giao dịch dân sự bị Tòa án tuyên vô hiệu;
Văn bản công chứng bị hủy;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Công chứng viên có thể bị xem xét trách nhiệm nghề nghiệp nếu có lỗi.
Kết luận
Từ chối công chứng khi giao dịch không thể thực hiện được trên thực tế là yêu cầu tất yếu nhằm bảo đảm tính khả thi và giá trị pháp lý của hợp đồng, giao dịch dân sự. Việc nhận diện đúng các trường hợp giao dịch không thể thực hiện công chứng không chỉ giúp phòng ngừa tranh chấp mà còn khẳng định vai trò của công chứng viên như một “bộ lọc pháp lý” bảo vệ trật tự giao dịch dân sự. Tuân thủ nguyên tắc này chính là nền tảng để bảo đảm an toàn pháp lý và uy tín của hoạt động công chứng trong thực tiễn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
