Không minh mẫn khi ký hợp đồng: Công chứng viên xử lý thế nào?
Trong hoạt động công chứng, việc bảo đảm ý chí tự nguyện và sự minh mẫn của người yêu cầu công chứng là điều kiện tiên quyết để giao dịch có giá trị pháp lý. Thực tiễn cho thấy, không ít trường hợp người ký kết hợp đồng tại thời điểm công chứng không bảo đảm trạng thái nhận thức đầy đủ, dẫn đến tranh chấp và nguy cơ bị hủy văn bản công chứng. Khi xuất hiện dấu hiệu không minh mẫn khi công chứng, công chứng viên có nghĩa vụ thẩm tra và có thể từ chối công chứng để bảo vệ an toàn pháp lý. Bài viết phân tích căn cứ pháp luật và các dấu hiệu nhận diện việc từ chối công chứng khi người yêu cầu công chứng không minh mẫn tại thời điểm giao kết.
>>> Xem thêm: Gặp rắc rối khi công chứng hợp đồng ủy quyền, nên tìm đếnvăn phòng công chứng nào để xử lý nhanh chóng?
1. Minh mẫn – điều kiện cốt lõi của ý chí tự nguyện trong giao dịch dân sự
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi chủ thể có năng lực hành vi dân sự phù hợp và hoàn toàn tự nguyện.
Sự tự nguyện chỉ được bảo đảm khi người tham gia giao dịch ở trạng thái minh mẫn, nhận thức và làm chủ được hành vi của mình tại thời điểm xác lập giao dịch. Nếu trạng thái này không được bảo đảm, giao dịch có nguy cơ vô hiệu dù đã được công chứng.
2. Thế nào là không minh mẫn tại thời điểm giao kết?
Không minh mẫn khi công chứng là tình trạng người yêu cầu công chứng không đủ khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi tại thời điểm ký kết hợp đồng, dù chưa bị Tòa án tuyên bố mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự.
Tình trạng này có thể xuất phát từ:
Tuổi cao, suy giảm trí nhớ;
Bệnh lý tâm thần, thần kinh;
Ảnh hưởng của thuốc, rượu bia hoặc chất kích thích;
Tình trạng sức khỏe cấp tính làm suy giảm khả năng nhận thức.
3. Các dấu hiệu thực tế cho thấy người yêu cầu công chứng không minh mẫn
3.1. Không hiểu hoặc không giải thích được nội dung hợp đồng
Ví dụ minh họa: “Người yêu cầu công chứng không thể trình bày lại quyền, nghĩa vụ của mình theo hợp đồng, trả lời mâu thuẫn hoặc không nhất quán khi được công chứng viên hỏi”.
Đây là dấu hiệu trực tiếp cho thấy ý chí giao kết có thể không được hình thành một cách tỉnh táo.
3.2. Không làm chủ hành vi ký kết
Người yêu cầu công chứng ký tên theo sự chỉ dẫn, thúc ép của người khác, không chủ động đọc hoặc xác nhận nội dung văn bản.
Ví dụ minh họa: “Người đi cùng liên tục thúc ép ký nhanh, trả lời thay và không cho người yêu cầu công chứng trao đổi độc lập với công chứng viên”.
4. Căn cứ pháp lý để công chứng viên từ chối công chứng
Theo “Điều 7 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên phải bảo đảm tính tự nguyện, minh mẫn và hợp pháp của hợp đồng, giao dịch.
Bên cạnh đó, “Điều 44 Luật Công chứng 2024” cho phép công chứng viên từ chối công chứng nếu có căn cứ cho rằng người yêu cầu công chứng không đủ điều kiện xác lập giao dịch hợp pháp.
Ngoài ra, “Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015” quy định giao dịch dân sự được xác lập khi một bên không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình thì có thể bị tuyên vô hiệu theo yêu cầu của người có quyền lợi liên quan.
5. Trách nhiệm thẩm tra và xử lý của công chứng viên
Khi có dấu hiệu không minh mẫn khi công chứng, công chứng viên cần:
Trao đổi trực tiếp, độc lập với người yêu cầu công chứng;
Giải thích rõ nội dung và hậu quả pháp lý của giao dịch;
Yêu cầu cung cấp tài liệu y tế hoặc người làm chứng trong trường hợp cần thiết;
Tạm dừng hoặc từ chối công chứng nếu không bảo đảm điều kiện minh mẫn.
Việc từ chối trong trường hợp này là biện pháp phòng ngừa rủi ro pháp lý, không phải là sự hạn chế quyền giao kết của cá nhân.
6. Hậu quả pháp lý nếu vẫn công chứng khi người ký không minh mẫn
Nếu văn bản được công chứng trong khi người ký không minh mẫn khi công chứng, các hậu quả có thể phát sinh:
Giao dịch dân sự bị Tòa án tuyên vô hiệu;
Văn bản công chứng có thể bị hủy;
Tài sản được hoàn trả cho người có quyền;
Công chứng viên có thể bị xem xét trách nhiệm nghề nghiệp nếu có lỗi trong thẩm tra.
Kết luận
Từ chối công chứng khi người yêu cầu công chứng không minh mẫn tại thời điểm giao kết là yêu cầu bắt buộc nhằm bảo đảm tính tự nguyện và giá trị pháp lý của giao dịch dân sự. Việc nhận diện kịp thời các dấu hiệu không minh mẫn khi công chứng không chỉ giúp phòng ngừa tranh chấp mà còn khẳng định vai trò của công chứng viên như một “hàng rào pháp lý” bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên. Tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc này chính là nền tảng bảo đảm sự an toàn và uy tín của hoạt động công chứng trong thực tiễn.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
