Thông đồng để ký hợp đồng công chứng: Hậu quả pháp lý
Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp dân sự, không ít văn bản công chứng bị Tòa án tuyên hủy do phát hiện các bên tham gia giao dịch có hành vi thông đồng nhằm đạt được mục đích trái pháp luật. Việc công chứng trong trường hợp này không còn bảo đảm tính khách quan và an toàn pháp lý của giao dịch. Khi thông đồng trong công chứng được chứng minh, văn bản công chứng không chỉ mất giá trị chứng cứ mà còn có thể bị hủy bỏ theo phán quyết của Tòa án. Bài viết phân tích căn cứ pháp lý và hệ quả của việc hủy văn bản công chứng khi phát hiện có hành vi thông đồng giữa các bên.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng nào hỗ trợ dịch thuật giấy tờ cho người nước ngoài tại Hà Nội?
1. Nhận diện hành vi thông đồng trong giao dịch được công chứng
Hành vi thông đồng được hiểu là sự thỏa thuận ngầm giữa hai hoặc nhiều bên nhằm che giấu sự thật, tạo dựng giao dịch giả tạo hoặc đạt được lợi ích trái pháp luật, gây thiệt hại cho người thứ ba hoặc Nhà nước.
Trong lĩnh vực công chứng, thông đồng trong công chứng thường biểu hiện dưới các dạng:
Lập hợp đồng giả tạo để che giấu giao dịch khác;
Chuyển dịch tài sản nhằm né tránh nghĩa vụ tài chính, nghĩa vụ thi hành án;
Cố tình xác lập giao dịch không phản ánh đúng ý chí thực của các bên.
2. Giao dịch thông đồng – dấu hiệu vi phạm điều kiện có hiệu lực
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, một trong những điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự là ý chí tự nguyện, trung thực của các bên.
Hành vi thông đồng làm cho giao dịch:
Không phản ánh ý chí thực sự;
Mang tính gian dối, giả tạo;
Vi phạm nguyên tắc thiện chí, trung thực.
Do đó, giao dịch có dấu hiệu thông đồng ngay từ thời điểm giao kết đã không đáp ứng điều kiện có hiệu lực.
3. Căn cứ pháp lý hủy văn bản công chứng do thông đồng
3.1. Giao dịch giả tạo do thông đồng
Theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, “khi các bên xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch giả tạo vô hiệu”.
Nếu văn bản công chứng được lập trên cơ sở giao dịch giả tạo do thông đồng, thì bản thân văn bản công chứng không thể bảo đảm giá trị pháp lý và là đối tượng bị yêu cầu hủy.
3.2. Vi phạm nguyên tắc công chứng
Theo “Điều 5 Luật Công chứng 2024”, hoạt động công chứng phải tuân thủ nguyên tắc khách quan, trung thực và tuân thủ pháp luật.
Khi giao dịch có hành vi thông đồng:
Nội dung công chứng không còn khách quan;
Mục đích giao dịch trái với chuẩn mực pháp luật;
Giá trị bảo đảm an toàn pháp lý của văn bản công chứng bị triệt tiêu.
4. Các dạng thông đồng thường dẫn đến hủy văn bản công chứng
4.1. Thông đồng nhằm né tránh nghĩa vụ thi hành án
Ví dụ minh họa: “Bên phải thi hành án cùng người thân lập hợp đồng chuyển nhượng tài sản, được công chứng, nhằm tẩu tán tài sản trước thời điểm cưỡng chế”.
Trong trường hợp này, hợp đồng mang tính giả tạo, văn bản công chứng có nguy cơ cao bị hủy.
4.2. Thông đồng để hợp thức hóa giao dịch vay tài sản
Ví dụ minh họa: “Các bên lập hợp đồng mua bán nhà đất được công chứng nhưng thực chất chỉ nhằm bảo đảm cho khoản vay tiền”.
Đây là hình thức thông đồng phổ biến để che giấu giao dịch vay, làm sai lệch bản chất pháp lý.
4.3. Thông đồng xâm phạm quyền lợi người thứ ba
Hành vi thông đồng có thể làm phát sinh hậu quả trực tiếp đối với:
Người thừa kế hợp pháp;
Đồng sở hữu tài sản;
Chủ nợ hợp pháp.
Khi quyền lợi người thứ ba bị xâm phạm, khả năng hủy văn bản công chứng là rất cao.
5. Trách nhiệm pháp lý phát sinh khi văn bản công chứng bị hủy
Khi Tòa án tuyên hủy văn bản công chứng do thông đồng:
Giao dịch dân sự bị tuyên vô hiệu;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Người có hành vi gian dối phải bồi thường thiệt hại nếu có.
Trong trường hợp công chứng viên không phát hiện hoặc bỏ qua dấu hiệu thông đồng, tùy mức độ lỗi, có thể bị xem xét trách nhiệm nghề nghiệp theo quy định pháp luật.
6. Ý nghĩa của việc kiểm soát hành vi thông đồng trong công chứng
Việc kịp thời phát hiện và xử lý thông đồng trong công chứng:
Góp phần bảo vệ trật tự giao dịch dân sự;
Ngăn chặn việc lợi dụng công chứng để hợp thức hóa hành vi trái pháp luật;
Khẳng định vai trò phòng ngừa rủi ro của hoạt động công chứng.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi phát hiện có hành vi thông đồng giữa các bên là hệ quả tất yếu nhằm bảo đảm sự minh bạch và công bằng trong giao dịch dân sự. Hành vi thông đồng trong công chứng không chỉ làm vô hiệu giao dịch mà còn làm suy giảm niềm tin vào giá trị bảo đảm pháp lý của văn bản công chứng. Do đó, việc nhận diện và xử lý nghiêm các trường hợp thông đồng là yêu cầu quan trọng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể liên quan và giữ vững chuẩn mực pháp lý trong hoạt động công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
