Tài sản thế chấp thuộc sở hữu chung của hộ gia đình – Xử lý ra sao?
Trong thực tiễn, nhiều giao dịch vay vốn được thực hiện thông qua việc thế chấp tài sản thuộc sở hữu chung của hộ gia đình, đặc biệt là quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ quy định pháp luật về điều kiện thế chấp, phạm vi đại diện và thủ tục công chứng đối với loại tài sản đặc biệt này. Việc không tuân thủ đúng quy định có thể khiến hợp đồng vô hiệu hoặc bị từ chối đăng ký giao dịch bảo đảm. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ cách xử lý đúng pháp luật trong trường hợp thế chấp tài sản hộ gia đình.
>>> Xem thêm: Các bước chuẩn bị khi công chứng hợp đồng thế chấp tài sản có giá trị lớn: công chứng hợp đồng thế chấp.
Căn cứ pháp lý điều chỉnh
Một số văn bản pháp luật quan trọng áp dụng cho vấn đề này bao gồm:
“Điều 212 Bộ luật Dân sự 2015”: “Quyền sở hữu chung của hộ gia đình là quyền sở hữu của các thành viên có quyền sử dụng, định đoạt tài sản thuộc hộ gia đình theo quy định của pháp luật về đất đai.”
“Điều 64 Luật Đất đai 2024”: “Việc đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình phải ghi đầy đủ tên các thành viên có chung quyền sử dụng đất.”
“Điều 5 và Điều 44 Luật Công chứng 2024”: Quy định về chủ thể tham gia giao kết và xác định phạm vi đại diện hợp pháp trong hợp đồng có tài sản thuộc sở hữu chung.
Thế nào là tài sản chung của hộ gia đình?
Tài sản chung của hộ gia đình là tài sản do các thành viên trong hộ gia đình cùng tạo lập, cùng đóng góp hoặc được tặng cho, thừa kế chung, và không chia cụ thể phần của từng người. Thông thường là quyền sử dụng đất cấp cho hộ gia đình, được ghi rõ trong Giấy chứng nhận.
📌 Ví dụ thực tế: “Gia đình ông Hùng gồm 4 thành viên được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ghi tên hộ gia đình ông Hùng. Khi ông Hùng muốn thế chấp mảnh đất này để vay vốn ngân hàng, ông phải có sự đồng ý của tất cả thành viên có quyền sở hữu chung trong hộ tại thời điểm được cấp giấy.”
🖋️ Điều kiện thế chấp tài sản hộ gia đình
1. Xác định chủ thể có quyền
Theo hướng dẫn tại Công văn số 03/GĐ-TANDTC năm 2017 của Tòa án nhân dân tối cao, để giao dịch thế chấp tài sản hộ gia đình hợp pháp, cần xác định đúng:
Ai là thành viên hộ gia đình tại thời điểm được cấp giấy;
Có còn sống và có năng lực hành vi dân sự hay không;
Có sự đồng thuận bằng văn bản của tất cả thành viên đó.
Trường hợp có người không đồng ý hoặc mất năng lực, bắt buộc phải xử lý thông qua đại diện, giám hộ hoặc tòa án.
2. Văn bản thỏa thuận của các thành viên
Đây là tài liệu bắt buộc khi công chứng hợp đồng thế chấp. Tất cả thành viên phải cùng ký tên hoặc ủy quyền hợp pháp cho một người đại diện ký kết.
“Điều 212 Bộ luật Dân sự 2015” quy định: “Việc định đoạt tài sản chung của hộ gia đình phải được các thành viên từ đủ 15 tuổi trở lên đồng ý. Người chưa thành niên phải có người đại diện theo pháp luật đồng ý.”
>>> Xem thêm: Phí công chứng: Những chi phí nào bạn cần chuẩn bị khi làm thủ tục công chứng di chúc cho người thân?
Thủ tục công chứng và đăng ký thế chấp tài sản hộ gia đình
1. Hồ sơ cần chuẩn bị
CMND/CCCD, sổ hộ khẩu của tất cả các thành viên có quyền;
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
Văn bản đồng ý/thỏa thuận thế chấp;
Hợp đồng thế chấp tài sản;
Văn bản ủy quyền (nếu có).
Tổ chức hành nghề công chứng sẽ kiểm tra đầy đủ quyền sở hữu và sự đồng thuận của các thành viên trước khi tiến hành công chứng.
2. Đăng ký giao dịch bảo đảm
Sau công chứng, người thế chấp phải đăng ký giao dịch bảo đảm tại Văn phòng đăng ký đất đai, theo “Điều 12 Nghị định 21/2021/NĐ-CP”.
Cơ quan đăng ký sẽ xác minh lại tính hợp pháp của hợp đồng, quyền sử dụng tài sản và chữ ký của các bên có liên quan.
>>> Xem thêm: Cần công chứng hợp đồng mua bán nhà đất? Văn phòng công chứng nào uy tín, dịch vụ nhanh gọn?
⚠️ Những rủi ro nếu không tuân thủ đúng
Hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu nếu không có đủ sự đồng thuận hợp pháp của các thành viên;
Ngân hàng hoặc bên nhận thế chấp có thể mất quyền xử lý tài sản khi xảy ra nợ xấu;
Việc đăng ký giao dịch bảo đảm có thể bị từ chối, kéo theo hệ lụy về trách nhiệm dân sự và bồi thường.
Kết luận
Việc thế chấp tài sản hộ gia đình không chỉ là vấn đề dân sự thông thường mà còn liên quan đến quyền lợi của nhiều người. Việc xác định đúng chủ thể, lập văn bản đồng thuận rõ ràng, thực hiện công chứng và đăng ký đúng trình tự là điều kiện bắt buộc để đảm bảo hợp pháp và an toàn cho giao dịch. Trong mọi trường hợp có nghi ngờ về thành viên hộ hoặc quyền tài sản, nên tham vấn ý kiến từ công chứng viên hoặc luật sư chuyên về đất đai.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
