Hợp đồng giả che giấu vay tiền: Văn bản công chứng xử lý sao?
Trong thực tiễn giao dịch dân sự, không ít hợp đồng được lập và công chứng với hình thức mua bán, chuyển nhượng hoặc tặng cho, nhưng bản chất lại nhằm che giấu giao dịch vay tài sản công chứng. Những hợp đồng giả tạo này thường được sử dụng để hợp thức hóa lãi suất cao, bảo đảm việc đòi nợ hoặc né tránh các ràng buộc pháp luật về cho vay. Khi bản chất giao dịch bị che giấu được làm rõ, văn bản công chứng không còn giá trị bảo đảm an toàn pháp lý. Bài viết phân tích cơ sở pháp lý và các trường hợp điển hình dẫn đến việc hủy văn bản công chứng khi hợp đồng được ký nhằm che giấu giao dịch vay tài sản.
>>> Xem thêm: Chọnvăn phòng công chứng uy tín: Giải pháp an toàn khi giao dịch nhà đất tiền tỷ
1. Giao dịch vay tài sản và yêu cầu minh bạch về hình thức pháp lý
Theo “Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015”, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay, khi đến hạn bên vay phải hoàn trả tài sản và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Pháp luật cho phép các bên tự do thỏa thuận về việc vay tài sản, nhưng yêu cầu giao dịch phải được thể hiện đúng bản chất, không được sử dụng hình thức hợp đồng khác để che giấu quan hệ vay.
2. Thế nào là hợp đồng che giấu giao dịch vay tài sản?
Hợp đồng được xem là nhằm che giấu giao dịch vay tài sản công chứng khi:
Hình thức thể hiện là mua bán, chuyển nhượng, tặng cho hoặc đặt cọc;
Thực tế không có việc chuyển giao tài sản tương ứng với nội dung hợp đồng;
Mục đích thực sự là bảo đảm nghĩa vụ trả nợ hoặc thu lãi từ khoản vay;
Quyền và nghĩa vụ các bên gắn chặt với việc hoàn trả tiền vay.
Những hợp đồng này thường được sử dụng như “vỏ bọc pháp lý” cho quan hệ vay tài sản.
3. Các dạng hợp đồng thường dùng để che giấu giao dịch vay
3.1. Hợp đồng chuyển nhượng tài sản giả cách
Ví dụ minh họa: “Hai bên ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất và được công chứng, nhưng thực tế bên nhận không thanh toán tiền mua mà chỉ giao một khoản tiền vay, kèm thỏa thuận khi trả đủ tiền vay thì sẽ trả lại đất”.
Đây là dạng hợp đồng giả tạo phổ biến nhằm bảo đảm cho khoản vay.
3.2. Hợp đồng mua bán với giá bất thường
Giá chuyển nhượng được ghi rất thấp hoặc không phù hợp với giá thị trường, trong khi số tiền thực tế giao nhận lại tương ứng với khoản vay.
4. Căn cứ pháp lý xác định giao dịch giả tạo và hủy văn bản công chứng
Theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác thì giao dịch giả tạo vô hiệu, còn giao dịch bị che giấu vẫn có hiệu lực nếu đáp ứng đủ điều kiện theo quy định pháp luật.
Bên cạnh đó, “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015” yêu cầu nội dung giao dịch không được vi phạm điều cấm của luật, không được trái đạo đức xã hội.
Đối với hoạt động công chứng, “Điều 51 Luật Công chứng 2024” quy định Tòa án có quyền tuyên hủy văn bản công chứng khi việc công chứng vi phạm pháp luật.
Như vậy, khi xác định hợp đồng được công chứng chỉ nhằm che giấu giao dịch vay tài sản công chứng, Tòa án có căn cứ để hủy văn bản công chứng tương ứng.
5. Trách nhiệm thẩm tra của công chứng viên
Theo “Điều 7 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên có nghĩa vụ bảo đảm tính hợp pháp và trung thực của hợp đồng, giao dịch.
Khi nhận thấy:
Nội dung hợp đồng không phản ánh đúng giao dịch thực tế;
Có dấu hiệu bảo đảm cho nghĩa vụ vay tiền;
Các bên không chứng minh được việc thanh toán theo hợp đồng mua bán;
công chứng viên phải yêu cầu làm rõ hoặc từ chối công chứng nếu không đủ căn cứ pháp lý.
6. Hậu quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng
Việc hủy văn bản công chứng do che giấu giao dịch vay tài sản có thể dẫn đến các hệ quả:
Hợp đồng giả tạo bị tuyên vô hiệu;
Quan hệ vay tài sản bị điều chỉnh lại theo đúng bản chất pháp lý;
Lãi suất vượt trần không được pháp luật bảo vệ;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu có lỗi.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi hợp đồng được ký nhằm che giấu giao dịch vay tài sản là hệ quả pháp lý tất yếu nhằm bảo đảm sự minh bạch và trung thực trong giao dịch dân sự. Việc nhận diện đúng các dấu hiệu che giấu giao dịch vay tài sản công chứng không chỉ giúp Tòa án bảo vệ trật tự pháp luật mà còn là “hàng rào an toàn” cho công chứng viên trong thực tiễn hành nghề. Tuân thủ đúng bản chất giao dịch chính là nền tảng để bảo đảm giá trị pháp lý bền vững của văn bản công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
